เมื่อวันที่ 29 ก.ค. รศ.ดร.วีรชัย พุทธวงศ์ นักวิชาการสาขาเคมีอินทรีย์ อาจารย์ประจำภาควิชาเคมี คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ และผู้ช่วยอธิการบดีฝ่ายนวัตกรรมและกิจการเพื่อสังคม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้ออกมาเผยถึง “ยาเบื่อปลา” อีกหนึ่งสารที่ใช้งานได้ดี ย้ำเป็นทางเลือกที่ดีกว่าไซยาไนด์
-‘อ.อ๊อด’ ออกโรงโต้ปมเสนอใช้ ‘ไซยาไนด์’ ลั่นใครเอาปลาไปกินก็ได้รับสารด้วย!
โดยระบุว่า “ไม่ต้องใช้ไซยาไนด์ หากหมดหนทางกำจัดปลาหมอคางดำจริงๆ ให้ใช้สารสกัดจากธรรมชาติซึ่ง สารสกัดนี้ เป็นยาเบื่อปลา สลายตัวในระยะสั้น สลายตัวเร็วเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม” อาจารย์อ๊อดแนะนำสารสกัดจากสมุนไพรหางไหลแดง ซึ่งมีเยอะมากเป็นตันตันที่จังหวัดกาญจนบุรี ซึ่งจะมีสารสกัดธรรมชาติ ที่ชื่อว่า โรทิโนน (Rotenone)
สารสกัดจากหางไหลแดง ใช้โดยนักชีววิทยาประมงในการศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของปลาทะเล ในการสุ่มตัวอย่างขนาดเล็กเพื่อรวบรวมปลาที่เป็นหายากหรือซ่อนอยู่ แต่มีความสำคัญของระบบนิเวศชายฝั่ง โรทิโนนเป็นเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพสูงในการเบื่อปลา เนื่องจากสามารถใช้ในปริมาณน้อย และมีผลกระทบข้างเคียงต่อสิ่งแวดล้อมเล็กน้อยและในระยะเวลาที่สั้นมาก
โรทิโนน ถูกใช้ในการกำจัดปลาในนากุ้ง ใช้กันหลายประเทศครับสหรัฐอเมริกาก็ใช้กัน โรทิโนน มีกลไกออกฤทธิ์ยับยั้งกระบวนการออกซิเดทีฟฟอสโฟรีเลชัน โดยยับยั้งกระบวนการส่งผ่านอิเล็กตรอนในไมโตคอนเดรีย คอมเพล็กซ์ที่ 1 (Mitochondrial complex 1 electron transport inhibitors) รบกวน (ขัดขวาง) การทำงานของนิโคตินาไมด์อะดินีนไดนิวคลีโอไทด์ (NADH) ในกระบวนการสร้างพลังงานของเซลล์ในปลา (energy metabolism) ส่งผลให้คอมเพล็กซ์ที่ 1 ไม่สามารถส่งผ่านอิเล็กตรอนไปยัง CoQ ได้ ทำให้เกิดการสำรองอิเล็กตรอนภายในเมทริกซ์ไมโทคอนเดรีย ออกซิเจนในเซลล์จะลดลงจนถึงขั้นรุนแรง โรทิโนนยังยับยั้งการสร้างไมโครทิวบูล (microtubule) ที่มีผลต่อการคงโครงสร้างของเซลล์
การใช้โรทิโนน ในการช่วยจับปลา ด้วยการนำพืชหางไหลแดง พวกตระกูลถั่ว – Fabaceae มาบดหยาบและจุ่มลงในแหล่งน้ำ เนื่องจากโรทิโนนส่งผลรบกวนระบบการหายใจของปลา ปลาที่ได้รับสารนี้จะลอยตัวขึ้นสู่ผิวน้ำที่มีออกซิเจนมากกว่า เพื่อหายใจหรือกลืนอากาศ ซึ่งทำให้ถูกจับได้ง่ายขึ้น การใช้โรทิโนนที่เป็นยาเบื่อปลานี้ ยังถูกใช้โดยหน่วยงานของรัฐเพื่อฆ่าปลาในแม่น้ำและทะเลสาบในสหรัฐอเมริกามาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2495..
ขอบคุณภาพและข้อมูลจาก @Weerachai Phutdhawong
