พรานบุญบ่นเบา ๆ ว่า นายครับ ผมว่าวันนี้ไอ้ลายเมฆมันคงไม่มาหรอกครับ ป่าแถวนี้กลายเป็นรีสอร์ทไปหมดแล้ว ไม่อุดมสมบูรณ์เหมือนเดิม ข้าง ๆ นี่ก็รีสอร์ทใหม่เอี่ยมของคุณพ่อคุณหมอลินดาเค้า ทางคุณหมอลินดา สาวสวยไฮโซพอได้ฟังก็มองค้อนพรานบุญ พร้อมเถียงว่า รีสอร์ทของคุณพ่อเป็นรีสอร์ทอนุรักษ์ ฟื้นฟูพื้นที่รกร้างให้กลับมาสมบูรณ์กว่าเดิม ต้นไม้มากกว่าป่าอีก เพิ่มรายได้ให้ชุมชน แต่พวกพรานบุญนี่ละตัดป่าขยายแปลงเกษตรไปเรื่อย ๆ พอดินเสื่อมโทรมก็ถางป่ารุกเข้าไปอีก อ้างว่ามาอยู่ก่อน ต่างคนต่างเถียงกัน และในแต่ละกลุ่มก็มีทั้งคนดีที่ดูแลป่า และพวกตัดป่าหาเงินปนอยู่อย่างแยกไม่ออก
ดร.มาก พรานไร้ใจละสายตาจากเลนส์ซูม แล้วมองไปที่พรานบุญและหมอลินดาแบบไม่แน่ใจว่าใครคือตัวการที่ทำให้ป่าหายไปกันแน่ เป็นเพราะความยากจนที่ชาวบ้านต้องการพื้นที่ทำกิน หรือเพราะเป็นความโลภของระบบทุนนิยม หรือเป็นนโยบายที่ผิดพลาดของรัฐบาลแต่ละยุคสมัย ที่คอยเอาใจผู้มีอิทธิพลที่สนับสนุนพรรคของพวกเขา แต่ไม่ว่าจะเพราะสาเหตุใด ผลก็คือชุมชนเมือง พื้นที่การเกษตร และความเจริญขยายตัวอย่างรวดเร็ว ในทางกลับกันป่าค่อย ๆ หายไปเรื่อย ๆ เมื่อป่าหาย สัตว์ป่าหลายชนิดก็เริ่มสูญพันธุ์ ความหลากหลายทางชีวภาพก็ลดลง พอมาเจอสภาวะโลกเดือดซํ้าเข้าไปอีก ยิ่งหนักใหญ่ นี่เราเฝ้าเจ้าลายเมฆมาหลายวันแล้ว ยังไม่เห็นวี่แววมันเลย มีแต่รอยเท้าที่ทิ้งไว้ แต่ผมแน่ใจว่าวันนี้มันมาแน่ ฝากพรานบุญคอยจับตาดูตรงพุ่มไม้ริมลำธารไว้ให้ดีนะ ผมจะไปดริปกาแฟให้คุณหมอลินดาดื่มก่อน
ผมจูงมือคุณหมอลินดาไปที่เต็นท์ ระหว่างทางผมบอกคุณหมอว่า ช่วงนี้การประกาศพื้นที่อนุรักษ์จุดประกายความขัดแย้งขึ้นมาอีกครั้ง คุณหมอจำได้ไหมว่าในการประชุมวิชาการที่ Haiti ปีที่แล้ว เค้าว่าป่าที่ Haiti เป็นหนึ่งในป่าเขตร้อนที่หายไปเร็วที่สุดในโลก กลายไปเป็นไร่กาแฟ ยาสูบ และอ้อย ตอนนี้ระบบนิเวศที่นั่นเข้าขั้นวิกฤติ คาดว่าป่าที่เคยสมบูรณ์ที่สุดตอนนี้เหลืออยู่เพียง 40,000 hectares หรือราว 250,000 ไร่เท่านั้น ไม่สามารถกู้คืนได้แล้ว คุณหมอลินดานํ้าตาซึม กอดผมไว้แน่น เธอเป็นนักเดินทางรอบโลก เธอรู้ดีว่าทุก ๆ ปีป่าจะถูกตัดไป 10,000,000 hectares หรือราว 600 ล้านไร่ จากปี 1992 ที่เรามีการประชุมการพัฒนาที่ยั่งยืนที่กรุงรีโอเดจาเนโร ที่
ผู้คนทั่วโลกต่างกังวลเรื่องป่าและสิ่งแวดล้อมกันมาก จากวันนั้นถึงวันนี้แทนที่ความกังวลนั้นจะทำให้เราปลูกป่าเพิ่ม และช่วยกันฟื้นฟูธรรมชาติ กลับกันเราเร่งตัดป่าไปอีก 400,000,000 hectares หรือราว 2,500 ล้านไร่ เท่ากับว่าทุก ๆ นาทีเราจะเสียพื้นที่ป่าในโลกนี้ไปเท่ากับขนาดของสนามฟุตบอล 27 สนาม
คุณหมอลินดาบอกผมว่า รู้ไหมคะพรานมาก 75% ของสัตว์ป่าในเขตร้อนชื้นของโลกจะไม่มีที่อยู่แล้ว และกำลังสูญพันธุ์ เพราะมนุษย์เราต้องการความยั่งยืนทางอาหารและสันทนาการ ผมชะงักไปชั่วครู่ ขณะที่กำลังฉีกซองกาแฟดริปให้เธออยู่พอดี จึงพลิกอ่านข้อความหลังซองกาแฟว่ามีแหล่งที่มาจากไหน เป็นกาแฟจากไร่ใน Haiti หรือพื้นที่ที่เค้าตัดป่ามาทำกาแฟหรือเปล่า ผมส่งยิ้มให้คุณหมอลินดาบอกว่า มั่นใจได้กาแฟซองนี้มาจากดอยตุง เป็นกาแฟที่ชาวเขาปลูกอย่างยั่งยืน และชาวเขาจากโครงการนี้ยังช่วยฟื้นฟูป่าให้กลับมาสมบูรณ์เช่นเดิมอีกด้วย ที่จริงก็มีตัวอย่างดี ๆ ที่สิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ และสังคม เติบโตไปด้วยกันได้ ผมยื่นกาแฟยั่งยืนที่ถูกดริปสด ๆ ให้คุณหมอลินดา คุณหมอส่งรอยยิ้มขอบคุณ บอกผมว่าให้เตรียมตัวให้ดี เดี๋ยวกรรมาธิการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมคงจะเชิญไปให้ข้อมูลเรื่อง “แนวทางการแก้ปัญหาความขัดแย้งอย่างยั่งยืนของพื้นที่อุทยาน” ผมบอกว่าอย่าเลยครับคุณหมอ ท่าน ๆ ล้วนเป็นผู้ทรงกันทั้งนั้น ผมเป็นแค่พรานล่าไก่มาทำก๋วยเตี๋ยว กับพิธีกรงานแต่งบ้าน ๆ นะครับ
ผมเล่าต่อว่า วิธีที่เขาใช้กันทั่วโลก คือ การ SAVE ป่าอย่างมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน โดยเฉพาะผู้ที่อยู่ในพื้นที่ ต้องมีการจัดเวทีสาธารณะอย่างเท่าเทียม รับฟังและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นเพื่อหาข้อสรุปอย่างโปร่งใส นอกจากนั้นหน่วยงานต่าง ๆ ที่มี Data มีข้อมูลก็จะต้องนำข้อมูลเชิงลึกมากางให้ผู้มีส่วนได้เสียต่าง ๆ ได้ร่วมพิจารณา ถ้าข้อมูลไม่ตรงกัน ก็มาหาข้อสรุปร่วมกันให้ได้ บางทีอาจต้องทำ Future Foresight การทำนายอนาคตของทางเลือกต่าง ๆ และนอกจากนี้ยังต้องมีการกำหนดหน้าที่ ความรับผิดชอบ และงบประมาณในการฟื้นฟูพื้นที่ให้ชัดเจน บางกรณีอาจจะต้องออกแบบผังเมือง และผังชุมชนใหม่ ให้ตอบโจทย์ความต้องการของผู้มีส่วนได้เสียต่าง ๆ แต่พรานมากยังเล่าไม่ทันจบ ลูกหาบก็วิ่งกระหืดกระหอบมาที่เต็นท์บอกว่ามีบางอย่างเคลื่อนไหวอยู่ในพุ่มไม้ ผมแน่ใจว่าใช่แล้ว ผมได้กลิ่นสาบลอยมาตามลมมาแต่ไกล น่าจะเป็นไอ้ลายเมฆ นักล่าผู้ยิ่งใหญ่แห่งพงไพรนี่เอง
ผมโอบคุณหมอลินดาให้เคลื่อนตัวอย่างเงียบ ๆ ไร้การเคลื่อนไหว ประคองเธอให้ควํ่าหน้าลงกับพื้น ตั้งสมาธิไว้ หายใจเบา ๆ นิ้วชี้เตรียมลั่นไก รอจังหวะสำคัญ ทันใดนั้นเองเจ้าลายเมฆก็ค่อย ๆ เปิดตัว เดินออกมาที่โล่งอย่างช้า ๆ จากความมืด ช่างสง่างามสมคำรํ่าลือ จังหวะที่เจ้าลายเมฆเคลื่อนตัวมากลางถนน แล้วหันมาทักทายพวกเรา ช่างดูสงบนิ่ง สายตาสบสายตา ต่างคนต่างเคารพซึ่งกันและกัน ในฐานะนักล่าผู้ยิ่งใหญ่แห่งพงไพรคนและป่าอยู่ร่วมกันอย่างยั่งยืนได้ ด้วยธรรมาภิบาล และขบวนการมีส่วนร่วม
ขอขอบคุณรูปภาพสวย ๆ จากคุณบำเพ็ญ ชำนิบรรณการ “พรานไร้หน้า-นักล่าไร้นาม” ผู้โด่งดังในป่าไร้แดน สามารถติดตามภาพสวย ๆ ของสัตว์ป่าหายาก และบทกวีเคลิบเคลิ้มกลางไพรพนาได้ที่ เพจเก็บป่า Delivery นะครับ.
