ดนตรีเป็นภาษาสากลที่เชื่อมโยงผู้คนทั่วโลก ไม่ว่าจะเป็นเพลงคลาสสิกแจซซ์ หรือเพลงพื้นบ้าน ดนตรีมีพลังในการสื่อสารความรู้สึกและอารมณ์ที่ลึกซึ้ง แต่น้อยคนจะทราบว่า “ดนตรีบำบัด” นั้นเป็นศาสตร์ทางการแพทย์ที่มีประสิทธิภาพในการช่วยเหลือผู้ป่วยหลากหลายกลุ่ม
ดนตรีบำบัด คือ การใช้ดนตรีและองค์ประกอบของดนตรีอย่างมีหลักการและเป็นระบบ โดยนักดนตรีบำบัดที่ผ่านการฝึกอบรมมาโดยเฉพาะ เพื่อช่วยเหลือบุคคลให้มีสุขภาวะที่ดีขึ้นทั้งร่างกาย จิตใจ อารมณ์ และสังคม ไม่ใช่เพียงแค่การฟังเพลงเพื่อผ่อนคลายทั่วไป แต่เป็นการบำบัดที่มีเป้าหมายเฉพาะและมีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์รองรับ
ในระดับสมอง ดนตรีเข้าไปกระตุ้นสมองหลายส่วนพร้อมกัน ทั้งส่วนควบคุมอารมณ์ ความทรงจำ ภาษา และการเคลื่อนไหว เมื่อเราฟังเพลงที่ชื่นชอบ สมองจะหลั่งสารโดพามีนและเอ็นดอร์ฟิน ซึ่งเป็นสารแห่งความสุขและลดความเจ็บปวด จึงไม่น่าแปลกใจที่หลังฟังเพลงโปรด เราจะรู้สึกมีพลัง อารมณ์ดี และผ่อนคลายมากขึ้น
ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าและวิตกกังวลได้รับประโยชน์อย่างมากจากดนตรีบำบัด ดนตรีช่วยให้เกิดการผ่อนคลาย ลดระดับฮอร์โมนความเครียดอย่างคอร์ติซอล และเพิ่มคุณภาพการนอนหลับ นอกจากนี้ยังช่วยเปิดประตูการสื่อสาร ทำให้ผู้ป่วยสามารถแสดงความรู้สึกที่ซ่อนอยู่ภายในผ่านทางดนตรีได้ แม้จะไม่สามารถพูดออกมาเป็นคำพูดก็ตาม
สำหรับผู้สูงวัยที่มีภาวะสมองเสื่อม เพลงเก่าๆ ที่คุ้นเคยมีความมหัศจรรย์ในการกระตุ้นความทรงจำ บางรายที่แทบไม่พูดหรือแสดงอารมณ์ สามารถร้องเพลงโปรดในวัยหนุ่มสาวได้อย่างคล่องแคล่ว พร้อมแสดงสีหน้าและอารมณ์ร่วม นี่คือพลังของดนตรีที่เข้าถึงความทรงจำเชิงอารมณ์ที่ฝังลึกในสมอง
เด็กๆ เองก็ได้ประโยชน์จากดนตรีบำบัดอย่างมาก ทั้งเด็กพิเศษ เด็กออทิสติก หรือเด็กที่มีปัญหาทางพฤติกรรม ดนตรีช่วยพัฒนาทักษะการสื่อสาร สมาธิ และการควบคุมอารมณ์ ดนตรีเป็นสื่อกลางที่สนุกและไม่น่ากลัว ทำให้เด็กๆ เปิดใจรับการบำบัดได้ง่ายขึ้น
แม้แต่ในชีวิตประจำวัน เราทุกคนสามารถนำพลังของดนตรีมาใช้ดูแลสุขภาพจิตได้ การสร้าง “เพลย์ลิสต์ยา” ที่รวบรวมเพลงตามอารมณ์ต่าง ๆ ไว้ใช้ในยามต้องการ เช่น เพลงเติมพลังยามเช้า เพลงผ่อนคลายก่อนนอน หรือเพลงปลอบโยนยามใจเหงา ล้วนเป็นการสร้างเครื่องมือดูแลอารมณ์ของตนเองอย่างง่าย ๆ
การร้องเพลงหรือเล่นดนตรีเอง ยิ่งมีประโยชน์มากขึ้นไปอีก การหายใจลึกๆ ขณะร้องเพลงช่วยเพิ่มออกซิเจนในร่างกาย ลดความเครียด และเพิ่มความรู้สึกมีชีวิตชีวา การเล่นดนตรีกับผู้อื่นยังช่วยสร้างความสัมพันธ์และความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญของสุขภาพจิตที่ดี
ในวงการแพทย์ ดนตรีบำบัดได้รับการยอมรับมากขึ้นเรื่อยๆ มีการนำไปใช้ในหอผู้ป่วยเด็ก หน่วยบำบัดความเจ็บปวด และแผนกผู้ป่วยมะเร็ง พบว่าช่วยลดความต้องการยาแก้ปวด ลดอาการคลื่นไส้ และเพิ่มคุณภาพชีวิตโดยรวม
เมื่อวิทยาศาสตร์มาบรรจบกับศิลปะ ดนตรีไม่เพียงแต่ไพเราะหู แต่ยังเยียวยาหัวใจและจิตใจ ดนตรีบำบัดจึงเป็นศาสตร์ที่น่าจับตามอง เพราะเป็นการบำบัดที่ปลอดภัย เข้าถึงง่าย และมีความเป็นมนุษย์อย่างลึกซึ้ง ลองเปิดใจรับพลังแห่งดนตรี และอาจพบว่า บทเพลงที่ใช่ สามารถเยียวยาบาดแผลที่มองไม่เห็นได้.
……………………………………………………………
เขียนโดย : จีระเดช งามสีสรรค์ จิตวิทยาคลินิก
เรียบเรียงโดย : นายฐิติ ฐิติพันธุ์สรศักดิ์
โรงพยาบาล BMHH – Bangkok Mental Health Hospital
โทร. 0-2589-1889 เว็บไซต์ bangkokmentalhealthhospital.com/
