“ผมเพิ่งเอกซเรย์ปอดยังปกติดี”
คนสูบบุหรี่ส่วนใหญ่ จะอ้างว่าเอกซเรย์ปอดยังปกติ จึงสูบต่อไป คิดว่าตัวเองสูบแล้วไม่เป็นอะไร
ในทางการแพทย์ “เอกซเรย์ปอดที่เห็นว่าปกติ ไม่ได้หมายความว่า ไม่มีอะไรผิดปกติในปอด” มาไล่ไปทีละประเด็น
1. จุด “เงา” หรือ “ก้อน” ในปอด
การทำเอกซเรย์ปอด จะเห็นเนื้อปอดเพียง 75 % อีก 25% ของเนื้อปอดจะมองไม่เห็น เพราะถูกบังโดยเงาของหัวใจ กระบังลม เส้นเลือดใหญ่และหลอดลมที่ขั้วปอด และกระดูกซี่โครง
ดังนั้น ถ้ามีจุด หรือมีก้อนเนื้อขนาดเล็ก อยู่ในเนื้อปอดส่วนที่ถูกบังโดยอวัยวะที่กล่าวแล้ว เอกซเรย์ปอดอาจจะมองไม่เห็น หรือมองเห็นไม่ชัดก็ได้ รายงานเอกซเรย์อ่านว่า ไม่พบสิ่งผิดปกติในปอด
เพราะมะเร็งปอดระยะแรกจริงๆ จะมีขนาดเล็กมากจนไม่ปรากฏเป็นจุดที่สามารถมองเห็นในเอกซเรย์ปอด เมื่อไรที่เอกซเรย์ปอดสามารถเห็น จุดหรือเงาหรือก้อนมะเร็ง มะเร็งนั้นได้เกิดขึ้นในปอดนานแล้ว อาจจะเป็นเวลานับหลายปีแล้ว
โดยมะเร็งจะเริ่มต้นจากเซลล์เดียวซึ่งเล็กมาก ต้องใช้กล้องขยายแสนถึงล้านเท่าจึงจะมองเห็น เซลล์มะเร็งจะเพิ่มจาก 1 เป็น 2 และ 2 เป็น 4 ต่อไปอย่างช้าๆ
เอกซเรย์ปอดที่เริ่มมองเห็นจุดหรือเนื้อมะเร็ง จะต้องมีขนาด 2-3 มิลลิเมตรขึ้นไป ซึ่งจะมีเซลล์มะเร็งนับล้านเซลล์ขึ้นไปแล้ว
และสมมุติว่ามะเร็งปอดมีอายุ 100 เมื่อไหร่ที่เราเห็นจุดหรือก้อนมะเร็งในเอกซเรย์ปอด มะเร็งนั้นมีอายุประมาณ 80 แล้ว
นั่นเป็นเหตุที่ ผู้ที่ได้รับการตรวจพบมะเร็งปอด ส่วนใหญ่มะเร็งจะแพร่กระจายลุกลามไปยังอวัยวะอื่นแล้ว ทำให้การรักษาไม่สามารถช่วยชีวิตผู้ป่วยส่วนใหญ่ได้
2. การเห็นเนื้อปอดที่ถูกทำลายในเอกซเรย์ปอด
โรคถุงลมปอดพองที่พบบ่อยในคนสูบบุหรี่ ถุงลมและหลอดลมขนาดเล็กจะค่อยๆถูกทำลายทั่วปอด เอกซเรย์ปอดจะอ่านว่าปกติ จนกว่าโรคจะเป็นมากแล้ว มากขนาดที่เนื้อปอดถูกทำลายไปหลายสิบเปอร์เซ็นต์ คนไข้มีอาการเหนื่อยง่ายแล้ว จึงจะเห็นเอกซเรย์มีสีดำจากมีลมขังในปอด
3. เอกซเรย์ปอดกับการทำงานของปอด
เอกซเรย์ปอดเป็นภาพถ่ายนิ่งของหลอดลม ถุงลมและเส้นเลือดในปอด เป็นเพียงเงา
ไม่สามารถแสดงความผิดปกติของการทำงานของปอด เช่นการเข้าออกของลมหายใจ การทำงานของหลอดลม การไหลเวียนของเลือดผ่านปอด
โดยสรุปก็คือ คนที่สูบบุหรี่มานาน ที่ว่าเอกซเรย์ปอดปกติ ไม่ได้หมายความว่าปอดยังปกติ ไม่ได้เป็นถุงลมปอดพอง ไม่สามารถยืนยัน 100% ว่า ไม่มีมะเร็งขนาดเล็กมากที่ยังมองไม่เห็นโดยเอกซเรย์ปอด
และต้องไม่ลืมว่า การสูบบุหรี่ไม่ได้ทำให้เป็นมะเร็งปอดเท่านั้น แต่ยังมีมะเร็งอีก 11 ชนิดที่เกิดที่อวัยวะอื่นนอกปอด ที่เอกซเรย์ปอดปกติ ตั้งแต่ช่องปากและลำคอ กล่องเสียง หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ลำไส้ใหญ่ ตับ ตับอ่อน ไต กระเพาะปัสสาวะ เม็ดเลือดขาว และปากมดลูก
ที่สำคัญคือ โรคเส้นเลือดหัวใจตีบ เส้นเลือดสมองตีบ เส้นเลือดใหญ่ในท้องโป่ง เอกซเรย์ปอดก็จะปกติ
อ่านมาถึงตรงนี้ ท่านที่สูบบุหรี่น่าจะเกิดคำถามว่า “ แล้วตรูจะเลิกเมื่อไหร่ดี”
ข่าวดีก็คือ ยิ่งเลิกเร็วเท่าไร ยิ่งดี
มีการวิจัยที่ติดตามแพทย์อังกฤษที่สูบบุหรี่กับที่ไม่สูบบุหรี่เป็นเวลา 50 ปี พบว่า โดยเฉลี่ย คนที่เลิกก่อนอายุ 30 ปี อายุยืนขึ้น 10 ปี คนที่เลิกก่อน 40 ปี อายุยืนขึ้น 9 ปี เลิกก่อน 50 ปี อายุยืนขึ้น 6ปี และเลิกก่อน 60 ปี อายุยืนขึ้นเพียง 3 ปี
จึงไม่ควรลังเลที่จะรีบเลิก เพราะยิ่งสูบนานยิ่งเลิกยาก และจะเลิกได้เมื่อป่วยแล้วเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งช้าเกินไปแล้ว
และงานวิจัยเริ่มพบว่า คนสูบบุหรี่ที่เปลี่ยนไปสูบบุหรี่ไฟฟ้า ไม่ได้ลดโอกาสที่จะเกิดโรคต่างๆของปอดและหัวใจ
จึงขอให้ท่านโชคดี เลิกสูบทั้งบุหรี่มวนและบุหรี่ไฟฟ้าได้ในเร็ววันนะครับ
ข้อมูลจาก ศ.นพ.ประกิต วาทีสาธกกิจ ประธานมูลนิธิรณรงค์เพื่อการไม่สูบบุหรี่
นายแพทย์สุรพงศ์ อำพันวงษ์
