ยารักษาอารมณ์ (Mood Stabilizers) เป็นกลุ่มยาที่มีฤทธิ์บำบัดหรือลดภาวะคลุ้มคลั่ง หรือความผิดปกติทางจิตใจ หรือความตื่นเต้นที่มีมากเกินไป ซึ่งใช้ในการรักษาโรคอารมณ์สองขั้วและภาวะอารมณ์ไม่คงที่ ยากลุ่มนี้ช่วยปรับสมดุลอารมณ์และป้องกันอาการบวกหรือลบของอารมณ์ ตัวอย่าง ลิเธียมจัดว่าเป็นยาหลักและเป็นยาชนิดแรกของกลุ่มยาปรับสภาพอารมณ์ และยากันชักบางชนิดที่ใช้เป็นยารักษาอารมณ์ (เช่นยาวาลโปรเอท : valproate)รักษาความผิดปกติทางอารมณ์อย่างภาวะแมเนีย (Mania) ในผู้ป่วยโรคไบโพลาร์ และป้องกันอาการปวดหัวไมเกรน ยาดังกล่าวข้างต้นอาจมีผลข้างเคียงทางเพศ อย่างไรก็ตามยาเหล่านี้จะสัมพันธ์กับภาวะหย่อนสมรรถภาพทางเพศน้อยกว่าเมื่อเทียบกับยาจิตเวชอื่น ๆ ก็ตาม
กลุ่มยาเบนโซไดอะซีปีน (Benzodiaze-pines) ยากลุ่มนี้จัดเป็นยาคลายกังวล (Anxioly-tic) ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลางสามารถนำไปใช้รักษาได้หลายอาการ เช่น อาการนอนไม่หลับ ภาวะลมชัก คลายกล้ามเนื้อหรือคลายความวิตกกังวล ยากลุ่มนี้บางขนาดมีผลทำให้ง่วงนอนได้มากและถูกใช้เป็นยานอนหลับ ในปัจจุบันยากลุ่มนี้ยังคงเป็นยาหลักในการรักษาอาการนอนไม่หลับ เช่น ไดอะซีแพม (Diazepam) ฟลูราซีแพม (Flurazepam) ไทรอะโซแลม (Triazolam) ลอราซีแพม (Lorazepam) อัลพราโซแลม (Alprazolam) เทมาซีแพม (Temazepam) เนื่องจากกลุ่มยาเบนโซไดอะซีพีนเหล่านี้มักถูกกำหนดไว้สำหรับความวิตกกังวลและอาจทำให้เกิดอาการระงับประสาท ซึ่งอาจส่งผลต่อสมรรถภาพทางเพศ แต่มีโอกาสน้อยที่จะทำให้เกิดภาวะหย่อนสมรรถภาพทางเพศโดยตรง
กลยุทธ์การเสริมยาต้านอาการซึมเศร้า : ผู้ป่วยบางท่านที่ใช้ยาต้านอาการซึมเศร้าอาจต้องได้รับยาหรืออาหารเสริมเพิ่มเติม เช่น บูโพรพิออน ซิลเดนาฟิล เพื่อต่อต้านผลข้างเคียงทางเพศหรือปรับปรุงสมรรถภาพทางเพศ ปัจจัยทางจิตวิทยา การพิจารณาผลกระทบทางจิตวิทยาจากสภาวะทางจิตเวชที่มีต่อการทำงานทางเพศเป็นสิ่งสำคัญ สภาวะต่าง ๆ เช่น ภาวะซึมเศร้า วิตกกังวล และโรคจิตเภท อาจทำให้ความต้องการทางเพศและการทำงานลดลงโดยไม่ขึ้นอยู่กับผลของยา
หากท่านกำลังประสบผลข้างเคียงทางเพศจากยาจิตเวช สิ่งสำคัญคือต้องสื่อสารอย่างเปิดเผยกับแพทย์ สามารถช่วยค้นหาทางเลือกอื่นที่อาจเป็นไปได้ ปรับขนาดยา หรือกำหนดวิธีการรักษาเพิ่มเติมเพื่อจัดการกับผลข้างเคียงเหล่านี้ ในบางกรณี การเปลี่ยนมาใช้ยาอื่นที่มีผลข้างเคียงทางเพศน้อยลงอาจเป็นทางเลือก อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงยาใด ๆ ควรทำภายใต้คำแนะนำและการดูแลของผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพที่มีคุณสมบัติเหมาะสม.
……………………………………
ศ.น.ท.ดร.นพ.สมพล เพิ่มพงศ์โกศล
คลินิกสุขภาพชาย หน่วยศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะ
ภาควิชาศัลยศาสตร์ รพ.รามาธิบดี
คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
